Karar Destek Sistemleri ve Öne Çıkan Özellikleri
Günümüz dünyasında karar verme, ister büyük ister küçük olsun, her kuruluş için çok önemli bir unsurdur. Kuruluşlar sürekli olarak karar almakla karşı karşıya kalır ve çoğu durumda bu kararlar kuruluşun başarısı için kritik öneme sahiptir.
Ancak bir karar vermek, özellikle de karar birden fazla değişken ve potansiyel sonuç içeriyorsa, göz korkutucu bir görev olabilir. İşte bu noktada Karar Destek Sistemleri (KDS) devreye girer. Türk savunma sanayiinin öncü firmalarından STM Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş tarafından hazırlanan bu makalede, KDS nedir sorusunu yanıtlarken, faydalarını ve kuruluşların bilinçli kararlar almasına nasıl yardımcı olabileceğini inceleyeceğiz.
Karar Destek Sistemleri Nedir?
Karar Destek Sistemi iş veya kurumsal karar verme faaliyetlerini destekleyen ve genellikle ortaya çıkabilecek olasılıkları sıralama veya çözüm alternatifleri arasından seçim yapmaya yardımcı olan bir sistemdir.
KDS bir organizasyonun yönetim, operasyon ve planlama aşamalarına hizmet ederek çalışır. Bu sistemler kullanıcılara hızla değişen ve önceden belirlenemeyen sorunlar ve gelişim alanları hakkında karar verme sürecine yardımcı olur. Kullanıcıların bilinçli kararlar almasına yardımcı olmak için verileri, modelleri ve analitik araçları kullanır. Karar Destek Sistemleri, karar vericinin alternatif hareket tarzlarını, her seçeneğin sonuçlarını değerlendirmesi ve mevcut verilere dayanarak en iyi hareket tarzını seçmesi için bir çerçeve sağlayarak karar verme sürecini kolaylaştırmak üzere tasarlanır.
Bir KDS'nin birincil amacı, karar vericilere bilinçli kararlar vermek için kullanılabilecek doğru bilgi sağlamaktır. Karar Destek Sistemleri bunu, birden fazla kaynaktan gelen verileri entegre ederek anlaşılması ve kullanılması kolay bir formatta sunarak yapar. KDS, operasyonel karar vermeden stratejik karar vermeye kadar çok çeşitli karar verme faaliyetleri için kullanılabilir.
Karar Destek Sistemleri Nasıl Çalışır?
Bir Karar Destek Sistemi’nin çalışması genel olarak, veri toplama, veri analizi, model geliştirme ve karar vermeyi içeren dört adımlı bir süreç olarak meydana gelir.
Veri Toplama
Sürecin ilk adımı veritabanları, elektronik tablolar ve diğer bilgi sistemleri gibi çeşitli kaynaklardan ilgili verilerin toplanmasını içerir.
Veri Analizi
Veriler toplandıktan sonra, farklı değişkenler arasındaki eğilimleri, kalıpları ve ilişkileri belirlemek için analiz edilir.
Model Geliştirme
Veri analizine dayanarak, karar verme sorununu temsil etmek için matematiksel veya istatistiksel bir model geliştirilir.
Karar Verme
Son olarak, karar verici farklı alternatifleri değerlendirmek ve analiz sonuçlarına göre en iyi hareket tarzını seçmek için KDS'yi kullanır.
Karar Destek Sisteminin Faydaları Nelerdir?
Geliştirilmiş Karar Verme
Geliştirilmiş Karar Verme Geliştirilmiş karar verme, bir Karar Destek Sistemi (KDS) kullanmanın en önemli faydalarından biridir. Bir KDS, karar vericilere daha iyi kararlar almalarına yardımcı olabilecek doğru ve zamanında bilgi sağlayabilir. Böylelikle, karar vericiler büyük miktarda veriyi analiz edebilir, hemen görülemeyen kalıpları ve eğilimleri belirleyebilir.
Azaltılmış Risk
KDS ayrıca kuruluşların karar alma süreçlerindeki hata riskini azaltmalarına da yardımcı olabilir. Bir KDS, büyük miktarda veriyi analiz ederek, kalıpları ve eğilimleri belirleyerek, karar vericilerin eksik veya yanlış bilgilere dayalı kararlar almaktan kaçınmalarına yardımcı olabilir.
Artan Verimlilik
Karar verme sürecini otomatikleştiren bir KDS, kuruluşların zamandan ve kaynaklardan tasarruf etmesine yardımcı olabilir. Bu şekilde kurumlar, daha hızlı ve daha az çabayla karar verebilir.
KDS, tekrar eden görevleri otomatikleştirerek verimliliğin artırılmasına yardımcı olabilir. Örneğin üretimde kullanılan bir KDS, üretim programları oluşturma sürecini otomatikleştirerek çalışanlara zaman ve emek tasarrufu sağlayabilir.
Rekabet Avantajı
KDS kullanan kuruluşlar, geleneksel karar verme yöntemlerine güvenenlere göre rekabet avantajına sahiptir. Hızla değişen bir iş ortamında, hızlı ve doğru kararlar alma yeteneği önemli bir rekabet avantajı olabilir. Karar Destek Sistemleri, gerçek zamanlı veri sağlayarak ve what-if analizini destekleyerek, kuruluşların daha hızlı ve daha bilinçli kararlar almasına yardımcı olabilir, pazardaki değişikliklere daha hızlı yanıt vermelerini ve rekabet avantajı elde etmelerini sağlayabilir.
Farklı Karar Destek Sistemleri Türleri Nelerdir?
Karar Destek Sistemleri 5 farklı türe sahiptir. Gelin, farklı karar destek sistemleri neler inceleyelim!
1- Model Güdümlü KDS
Modele dayalı KDS, kararları analiz etmeye veya farklı seçenekler arasında seçim yapmaya yardımcı olan karmaşık sistemlerdir. Bu sistemler işyerinin diğer iletişim ve bilgi sistemlerinden bağımsız bir şekilde oluşturulur. Sistemde oluşturulacak model çeşitliliği işletmenin olasılık hesaplamalarında daha iyi sonuç alınmasını sağlar.
Modele dayalı KDS, bir işletmenin yöneticileri ve personeli ile kuruluşla etkileşime giren kişiler tarafından, modelin nasıl kurulduğuna bağlı olarak çeşitli amaçlar için kullanılır. Bu sistemlerde zamanlama ve karar analizleri gibi durumlar bağımsız bilgisayarlar, istemci/sunucu sistemleri veya web üzerinden sorgulanabilir.
Model güdümlü KDS, matematiksel modeller ve algoritmalar kullanarak çalışır. Bu modeller istatistiksel analiz, optimizasyon, simülasyon veya tahmin gibi çeşitli tekniklere dayanabilir. Karar vericiler bu modelleri kullanarak farklı senaryoları keşfedebilir ve bunların potansiyel sonuçlarını değerlendirebilir.
2- Veri Odaklı KDS
Veri odaklı KDS, büyük miktarda veriyi analiz ederek ve kalıpları ve eğilimleri belirleyerek çalışır. Karar vericiler veri madenciliği, makine öğrenimi ve tahmine dayalı analitik gibi veri analitiği tekniklerini kullanarak müşteri davranışları, pazar eğilimleri ve kararlarını etkileyebilecek diğer faktörler hakkında içgörü kazanabilirler.
Veri odaklı KDS'nin en önemli faydalarından biri, karar vericilerin daha bilinçli kararlar almasına yardımcı olabilmesidir. Veriye dayalı KDS, büyük miktarda veriyi analiz ederek ve kalıpları ve eğilimleri belirleyerek, karar vericilerin potansiyel riskleri ve fırsatları belirlemelerine yardımcı olabilir ve daha bilinçli kararlar almalarına olanak tanır.
3-Bilgi Odaklı KDS
Bilgi odaklı KDS, verileri analiz etmek ve içgörü sağlamak için uzman bilgisi ve kuralları kullanarak çalışır. Bu kurallar karar ağaçları, kural tabanlı sistemler ve vaka tabanlı muhakeme gibi çeşitli tekniklere dayanabilir.
Karar vericiler bu kuralları kullanarak farklı senaryoları keşfedebilir ve bunların potansiyel sonuçlarını uzman bilgisine dayalı olarak değerlendirebilir. Bilgi odaklı KDS karar vericilerin karmaşık karar verme süreçlerini otomatikleştirmelerine ve kolaylaştırmasına, hata veya tutarsızlık riskini azaltmasına da yardımcı olur.
4-Grup Karar Destek Sistemleri
GKDS, grup üyelerinin bilgi ve fikirlerini paylaşmaları, çözümler üzerinde beyin fırtınası yapmaları ve alternatifleri değerlendirmelerini kapsayan, işbirliğine dayalı bir platform olarak çalışır. GKDS tipik olarak grup karar alma süreçlerini kolaylaştırmak için elektronik oylama, beyin fırtınası araçları ve ortaklaşa karar alma araçları gibi özellikler içerir.
GKDS'nin en önemli faydalarından biri, grupların daha bilinçli ve fikir birliğine dayalı kararlar almasına yardımcı olabilmesidir. GKDS, grup üyelerinin bilgi ve fikirlerini paylaşmaları için işbirliğine dayalı bir platform sağlayarak, grupların daha geniş bir yelpazedeki alternatifleri ve bakış açılarını keşfetmelerine yardımcı olabilir ve bir kurumdaki tüm seslerin duyulmasını sağlar.
5-Belge Odaklı Karar Destek Sistemleri
Belge odaklı Karar Destek Sistemi, karar verme süreçlerini desteklemek için raporlar, sunumlar ve elektronik tablolar gibi belgeleri kullanan bir KDS türüdür. Belge odaklı KDS'de belgeler, karar vericiler için birincil bilgi ve içgörü kaynağı olarak hizmet eder.
Belge odaklı KDS tipik olarak belge yönetim sistemleri ve içerik yönetim sistemleri gibi teknolojilerin kullanımını içerir. Bu sistemler, büyük miktarda veri ile bilgiyi yönetmek ve düzenlemek için tasarlanmıştır. Böylelikle karar vericilerin bilinçli kararlar almak için ihtiyaç duydukları bilgilere erişmelerini ve analiz etmeleri kolaylaşır.
Siber güvenlik ve bilişim alanında Türkiye’nin en uzman firmalarından olan STM olarak hazırladığımız yazımızı özetlemek gerekirse; Karar Destek Sistemleri, hızlı ve verimli bir şekilde bilinçli kararlar alması gereken kuruluşlar için değerli bir araçtır. KDS, doğru ve zamanında bilgi sağlayarak kuruluşların riski azaltmasına, verimliliği artırmasına ve rekabet avantajı elde etmesine yardımcı olur.
Bir KDS'yi uygulamak zor olsa da, KDS kullanmanın faydaları maliyetlerinden daha ağır basmaktadır. Teknoloji ilerlemeye devam ettikçe, daha fazla kuruluşun karar alma faaliyetlerini desteklemek için KDS'yi benimsediğini görmeyi bekleyebiliriz.
NATO Bütünleşik Elastikiyet Modeli
Türkiye’nin teknoloji odaklı ilk düşünce merkezi STM ThinkTech, NATO'nun, pandemi, büyük çaplı elektrik kesintisi, siber saldırılar ve insan hareketleri gibi stratejik şoklar karşısında karar verme süreçlerine destek olmak amacıyla “Elastikiyet (Resilience) Karar Destek Modeli"ni geliştirmiştir. Model; NATO’ya stratejik seviyede karar desteği sunarken, yetkililerin atacakları adımlar ve alabilecekleri önlemler noktasında karar verme süreçlerini kolaylaştırıyor. STM, bu modelle NATO Kriz Yönetim Tatbikatı’na katılmış ve tatbikatta deprem benzeri doğal afetlerin gerçekleşmesi halinde sivil ve askeri kabiliyetlerin durumu ve karşılıklı etkileşimi analiz model üzerinden başarıyla analiz edilmiştir.
